Suriyada Türkiyə - İsrail qarşıdurması: Savaş hər an başlaya bilər
Türkiyə Suriyada sabitlik yaratmaqda ən çox maraqlı olan tərəfdir və bu da səbəbsiz deyil. Çünki Suriyada baş verənlərdən ən çox ziyan çəkən məhz Türkiyə olub və bu gün Ankara üçün öz ətrafında təhlükəsizlik və sabitlik zolağı yaratmaq həyati əhəmiyyət daşıyır.
İsrailin strategiyası isə Türkiyədən fərqlidir, daha dəqiq desək, bunun tam əksinədir. Tel Əviv rejimi hərbi təcavüz yolu ilə ətrafında yaratdığı xarabalıqların mərkəzində toxunulmaz qalmağı özünün nicat yolu kimi görür. Bu da iki dövlətin Suriyada maraqlarının toqquşmasına yol açır.
İlk addım da artıq atıldı və savaşa aparan həmin addımı məhz militarist İsrail rejimi atdı. Dünən axşam İsrail bombardmanı nəticəsində Suriyadakı aviabazada 3 türk mütəxəssisin qətlə yetirildiyi bildirilir. İndi Ərdoğan hökuməti ciddi daxili və xarici çağırışlarla üz-üzə qalır. Türkiyə buna necə cavab verməlidir?
Ankara ənənəvi polpulist bəyanatlarla kifayətlənərsə bu, hökumət üçün ən azı iki ağır nəticəyə gətirib çıxara bilər:
1. Ərdoğan hökuməti daxildə daha sərt təpkilərlə üzləşəcək;
2. Cavabsız qalan İsrail rejiminin Türkiyəyə qarşı təcavüzü daha da sürətlənəcək.
Bəs İsrailin bütün bu, təcavüzkar siyasəti nədən qaynaqlanır? Əvvəlki yazıda qeyd etdiyim kimi, öz çevrəsində bütün mümkün olan və hətta olmayan təhdidləri aradan qaldırmaq. Amma həm də dediyim kimi, bu əsas səbəb deyil.
Əsas səbəb İsrailin fələstinlilərə qarşı apardığı dağıdıcı siyasətin nəticəsində düşdüyü dərin hərbi, siyasi və iqtisadi böhrandır. Qəza kimi kiçik bir ərazidə faktiki olaraq dinc əhaliyə qarşı aparılan savaş (soyqırım) İsrail dövlətinin bütün zəif tərəflərini açıb göstərdi.
Məlum oldu ki, İsrail ordusu heç də təqdim olunduğu kimi yüksək döyüş qabiliyyətinə malik deyil. Bu ordu daha çox dinc əhaliyə divan tutan cəza dəstəsidir və onun bugünkü modeli uzunmüddətli savaş üçün nəzərdə tutulmayıb. Bunu dəyişmək isə illər tələb edir.
İsrail iqtisadiyyatı dərin böhran içindədir və elə həmin səbəbdən də ölkə vətəndaşlarının əksəriyyəti öz maliyyə ehtiyatlarını xarici ölkələrə çıxarmağa üstünlük verir. İsrail mediası rəsmi mənbələrə istinadla ölkədən çıxarılan vəsaitlərin azı 50% artdığını bildirir.
İnsanlar daha çox hökumətin büdcə kəsirlərini aradan qaldırmaq üçün əlavə vergilər tətbiq edəcəyindən və hətta kapitalın "milliləşdirilməsi" istiqamətində addımlar atacağından ehtiyat edərək vəsaitlərini ölkədən çıxarırlar.
Nəhayət, qeyd olunan amillər və İsrailin daxili siyasi vəziyyətində gərginliyin durmadan artması şəraitində müxtəlif cinayətlərdə ittiham olunan Netanyahu höküməti öz xilas yolunu permanent (daimi) müharibədə görür.
Bunun üçün də Həmas və Hezbollah kimi düşmənlər yetərli deyil. Elə həmin səbəbdən də Netanyahu höküməti daha ciddi "xarici düşmənə" ehtiyac duyur. Müdafiə naziri İsrael Kats da əvvəlki yazıda qeyd etdiyim kimi, məhz bunu demişdi.
Lakin İsrailin Türkiyəyə qarşı təkbaşına savaş aparmaq potensialı yetərli deyil. Görünür, elə həmin səbəbdən də Netanyahu höküməti hədəf kimi Türkiyəni ABŞ prezidenti D. Trampın İrana qarşı təhdidləri ilə eyni vaxtda təsadüfən seçməyib.
Amma burada da incə bir məqam var: Vaşinqton indiki həssas dövrdə İsrailin ABŞ-la strateji müttəfiqliyi ilə yanaşı, Türkiyənin NATO üzvü olmasını da nəzərə almağa məcbur olacaq. Əks halda NATO-nun dağılması qaçılmaz ola bilər.
Elə ona görə də, Brüsseldə səfərdə olan ABŞ dövlət katibi Marko Rubio bu dəfə NATO ilə bağlı öz bossunun ənənəvi yanaşmasından tamamilə fərqli mesajlar verdi. Əks halda NATO-nun parçalanması, daha doğrusu, ABŞ-ın bu qurumdan təcridi daha da sürətlənəcək...
Ərəstun Oruclu, politoloq
